Copyright 2023. Wszelkie prawa zastrzeżone. 

PRZEJDŹ DO INNYCH ARTYKUŁÓW

W ostatnich dniach media obiegły informacje, że strona rządowa w trakcie prac nad kwestionariuszem oceny poziomu potrzeby wsparcia w dużej mierze będzie bazować na WHODAS 2.0.

Jest to narzędzie, które ma za zadanie ocenić, w jaki sposób problemy zdrowotne wpływają na codzienne funkcjonowanie osoby z niepełnosprawnością. Co to oznacza dla osób ubiegających się o świadczenie wspierające? 

Skala potrzeby wsparcia wg WHODAS 2.0 

WHODAS 2.0 to skrót od WHO Disability Assessment Schedule 2.0, czyli Harmonogram Oceny Niepełnosprawności Światowej Organizacji Zdrowia w wersji 2.0. Jest to kwestionariusz, który służy do pomiaru funkcjonowania i niepełnosprawności osób dorosłych w sześciu obszarach:

• poznawania,

• poruszania się, 

• dbania o siebie, 

• utrzymywania kontaktów społecznych, 

• wykonywania czynności życiowych, 

• uczestnictwa w życiu społecznym. 

WHODAS 2.0 jest narzędziem uniwersalnym, które może być stosowane zarówno w populacji ogólnej, jak i klinicznej, niezależnie od rodzaju choroby lub zaburzenia.

WHODAS 2.0 jest oparty na modelu biopsychospołecznym, który teoretycznie uwzględnia zarówno czynniki biologiczne, psychologiczne, jak i społeczne wpływające na funkcjonowanie człowieka.  Jest to cecha WHODAS 2.0, która wyróżnia to narzędzie spośród innych instrumentów do pomiaru niepełnosprawności. 

Ponadto WHODAS 2.0 jest bezpośrednio powiązany z Międzynarodową Klasyfikacją Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF), która jest oficjalnym standardem WHO do opisu stanu zdrowia i związanych z nim problemów.

WHODAS 2.0 został opracowany przez WHO we współpracy z ekspertami z różnych krajów i kultur. Pierwsza wersja WHODAS została zaprezentowana w 1998 roku i była przeznaczona głównie dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

Wersja 2.0 została wprowadzona w 2010 roku i jest ulepszoną i uproszczoną wersją poprzedniej. WHODAS 2.0 jest dostępny w kilku językach, w tym w polskim.

Kwestionariusz WHODAS 2.0 składa się z 36 pytań, które podzielone są na 6 obszarów funkcjonowania:

• czynności związane z samoobsługą,

• czynności związane z życiem w domu,

• czynności związane z pracą i nauką,

• czynności społeczne i interpersonalne,

• uczestnictwo w życiu społeczności lokalnej,

• życie seksualne i prokreacyjne.

Każde pytanie jest oceniane w skali od 0 do 4, gdzie 0 oznacza brak trudności, a 4 oznacza bardzo duże trudności.

Wynik kwestionariusza WHODAS 2.0 jest wyrażany w punktach. Im wyższy wynik, tym większe trudności w funkcjonowaniu osoby.

Zalety oceny funkcjonowania i niepełnosprawności WHODAS 2.0

WHODAS 2.0 ma wiele zalet jako narzędzie do oceny funkcjonowania i niepełnosprawności i  może być stosowany zarówno przez osobę badaną, jak i przez osobę przeprowadzającą badanie ankietowe lub obserwującą zachowanie badanego. WHODAS 2.0 ma wysoką wiarygodność i trafność. Może być używany do monitorowania zmian funkcjonowania w czasie, porównywania grup badanych lub oceny skuteczności interwencji.

Wady oceny funkcjonowania i niepełnosprawności WHODAS 2.0

WHODAS 2.0 ma również pewne ograniczenia i wyzwania. Niektóre pytania mogą być trudne do zrozumienia lub odpowiedzi dla osób z niskim poziomem wykształcenia lub umiejętności językowych. Niektóre pytania mogą być również drażliwe lub nieodpowiednie dla osób z różnych kultur lub kontekstów społecznych. Ponadto WHODAS 2.0 nie uwzględnia wszystkich aspektów funkcjonowania i niepełnosprawności, takich jak:

• jakość życia

• satysfakcja

• emocje 

• motywacja. 

WHODAS 2.0 jest również narzędziem ogólnym, które nie bierze pod uwagę specyfiki różnych chorób lub zaburzeń. Przykładowo WHODAS 2.0 nie bierze pod uwagę:

• Zaburzeń lękowych: WHODAS 2.0 nie mierzy intensywności, częstotliwości ani rodzaju lęku, który może wpływać na funkcjonowanie osoby w różnych sytuacjach.

• Zaburzeń depresyjnych: WHODAS 2.0 nie ocenia nastroju, motywacji, poczucia winy ani innych aspektów emocjonalnych depresji, które mogą wpływać na funkcjonowanie osoby w różnych dziedzinach życia.

• Zaburzeń uzależnień: WHODAS 2.0 nie bada stopnia uzależnienia, skutków ubocznych substancji, zachowań ryzykownych ani innych aspektów uzależnienia, które mogą wpływać na funkcjonowanie osoby w różnych obszarach.

• Zaburzeń autystycznych: WHODAS 2.0 nie uwzględnia specyficznych trudności komunikacyjnych, społecznych i behawioralnych osób z zaburzeniami autystycznymi, które mogą wpływać na ich funkcjonowanie w różnych kontekstach.

• Zaburzeń psychotycznych: WHODAS 2.0 nie mierzy objawów poznawczych, halucynacji, urojeń ani innych aspektów psychotycznych, które mogą wpływać na funkcjonowanie osoby w różnych sferach.

Wykorzystanie oceny potrzeby wsparcia WHODAS 2.0

WHODAS 2.0 jest obecnie wykorzystywany w wielu krajach i obszarach do oceny funkcjonowania i niepełnosprawności osób z różnymi problemami zdrowotnymi.

Przykładowo w Hiszpanii WHODAS 2.0 jest używana do oceny funkcjonowania osób z niepełnosprawnością intelektualną i rozwojową WHODAS 2.0 jest także wykorzystywana do oceny funkcjonowania osób z chorobą Alzheimera i innymi demencjami. WHODAS 2.0 służy do badania wpływu tych zaburzeń na aktywność i uczestnictwo w życiu społecznym, a także na potrzebę opieki i wsparcia osób dotkniętych tymi zaburzeniami.

W Australii WHODAS 2.0 jest używana do oceny funkcjonowania osób z urazami kręgosłupa. WHODAS 2.0 jest także wykorzystywana do oceny funkcjonowania osób z chorobą Parkinsona. WHODAS 2.0 służy do badania wpływu tych stanów na zdolność poruszania się, dbania o siebie, utrzymywania kontaktów społecznych i wykonywania czynności życiowych osób z tymi stanami.

Jest to narzędzie przydatne zarówno dla badań naukowych, jak i dla praktyki klinicznej czy społecznej. Jednak WHODAS 2.0 nie powinien być stosowany jako jedyny wskaźnik niepełnosprawności lub potrzeby wsparcia. Powinien być uzupełniany innymi źródłami informacji, takimi jak dokumentacja medyczna, opinie specjalistów, obserwacje zachowania czy rozmowy z osobą badaną i jej otoczeniem.

WHODAS 2.0 jako kwestionariusz oceny poziomu wsparcia a świadczenie wspierające.

Jeśli strona rządowa rzeczywiście zamierza opierać się na WHODAS 2.0 przy opracowywaniu kwestionariusza oceny poziomu potrzeby wsparcia, to może to mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne konsekwencje dla osób z niepełnosprawnością. Z jednej strony, WHODAS 2.0 może być narzędziem obiektywnym, uniwersalnym i sprawdzonym do pomiaru funkcjonowania i niepełnosprawności. 

Z drugiej strony, WHODAS 2.0 może być narzędziem zbyt ogólnym, niedostosowanym do indywidualnych potrzeb i sytuacji życiowych osób z niepełnosprawnością. Dlatego ważne jest, aby strona rządowa uwzględniła opinie i doświadczenia osób z niepełnosprawnością oraz ich organizacji reprezentacyjnych przy tworzeniu kwestionariusza oceny poziomu potrzeby wsparcia. Tylko wtedy można zapewnić sprawiedliwą i godną ocenę niepełnosprawności i potrzeby wsparcia.

Źródła:

• who.int

• cez.gov.pl

• journals.plos.org

• bmcmusculoskeletdisord.biomedcentral.com

• apps.who.int