Copyright 2023. Wszelkie prawa zastrzeżone. 

PRZEJDŹ DO INNYCH ARTYKUŁÓW

Wprowadzenie świadczenia wspierającego dla osób z niepełnosprawnościami było krokiem milowym w poprawie ich sytuacji życiowej. Od 1 stycznia 2024 roku osoby z niepełnosprawnościami, które ukończyły 18 lat, mogą ubiegać się o to świadczenie, pod warunkiem uzyskania decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia. Niestety, rosnąca liczba skarg wskazuje na istotne problemy z przewlekłością procedur orzeczniczych. Długi czas oczekiwania na decyzje wojewódzkich zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności nie tylko opóźnia uzyskanie niezbędnej pomocy, ale w najgorszych przypadkach całkowicie pozbawia osoby potrzebujące dostępu do świadczeń.

Długi czas oczekiwania na decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia.
 

Procedura ustalania poziomu potrzeby wsparcia w wielu województwach trwa zbyt długo. Przepisy przewidują, że decyzja powinna zostać wydana w ciągu trzech miesięcy od złożenia wniosku, jednak rzeczywistość często odbiega od tych norm. Czas oczekiwania może wynosić nawet kilkanaście miesięcy, co jest nie do zaakceptowania dla osób, które potrzebują natychmiastowego wsparcia. 

Szczególnie dramatyczne są przypadki osób poważnie chorych, które nie doczekały decyzji i tym samym nie otrzymały niezbędnego wsparcia finansowego. Przykład osoby, która złożyła wniosek w styczniu 2024 roku, a decyzję miała otrzymać dopiero w sierpniu, ukazuje powagę sytuacji. Niestety, ta osoba zmarła w kwietniu, nie doczekawszy się pomocy, która mogła poprawić jej jakość życia. 

Problemy organizacyjne Wojewódzkich Zespołów ds. Orzekania o Niepełnosprawności.
 

Problem opóźnień wynika z niewystarczającej organizacji i zarządzania procesem orzeczniczym. W wielu województwach zespoły są przeładowane wnioskami, co uniemożliwia terminowe rozpatrywanie spraw. Brakuje również wystarczających środków finansowych i zasobów ludzkich, aby sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu na wydawanie decyzji o potrzebie wsparcia.

Konsekwencje długiego czasu oczekiwania na decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia

Długie oczekiwanie na decyzję powoduje, że osoby z niepełnosprawnościami często są zmuszone do życia poniżej granicy ubóstwa. Brak świadczenia wspierającego oznacza brak środków na podstawowe potrzeby życiowe, takie jak leki, rehabilitacja czy specjalistyczna.
 

Opóźnienia w uzyskaniu świadczenia mają również poważne konsekwencje zdrowotne. Brak środków na leczenie i rehabilitację prowadzi do pogorszenia stanu zdrowia, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do zwiększenia stopnia niepełnosprawności. Ponadto, osoby te narażone są na większy stres, co negatywnie wpływa na ich samopoczucie i ogólną kondycję psychiczną.

Długotrwałe opóźnienia w przyznawaniu świadczeń przyczyniają się również do wykluczenia społecznego. Osoby z niepełnosprawnościami, pozbawione odpowiedniego wsparcia, mają ograniczone możliwości uczestniczenia w życiu społecznym i zawodowym. Brak środków na niezbędne przystosowanie miejsca pracy lub mieszkania skutkuje izolacją i utrudnia im integrację ze społeczeństwem.

Wymogi prawne i międzynarodowe zobowiązania.

Zgodnie z polskim prawem, osoby z niepełnosprawnościami mają prawo do świadczeń wspierających, które mają na celu poprawę ich jakości życia i przeciwdziałanie ubóstwu. Ustawa z dnia 7 lipca 2023 roku o świadczeniu wspierającym określa, że wnioski o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia powinny być rozpatrywane w terminie nie dłuższym niż trzy miesiące.

Jednakże, praktyka pokazuje, że ten termin jest często przekraczany. Zgodnie z Konwencją ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami, państwa-strony zobowiązane są do zapewnienia wsparcia finansowego, które umożliwia niezależne życie i przeciwdziała ubóstwu. Polska, jako sygnatariusz konwencji, zobowiązała się do przestrzegania tych norm i zapewnienia, że osoby z niepełnosprawnościami będą miały dostęp do potrzebnych im świadczeń w terminie, który pozwoli na efektywne korzystanie z przysługujących im praw.

Usprawnienie procesu orzeczniczego.
 

Aby poprawić sytuację, konieczne jest wprowadzenie zmian w organizacji pracy wojewódzkich zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności. Wymaga to nie tylko zwiększenia liczby pracowników, ale również lepszej koordynacji i zarządzania procesem. Skrócenie czasu oczekiwania na decyzje jest kluczowe dla zapewnienia, że osoby z niepełnosprawnościami będą mogły szybko uzyskać potrzebne wsparcie.

Jednym z kroków, które mogą pomóc w rozwiązaniu problemu, jest zwiększenie środków finansowych przeznaczonych na obsługę procesu orzeczniczego. Obecnie koszty obsługi wynoszą 1% kwoty przeznaczonej na wypłatę świadczenia wspierającego, a w latach 2024-2026 mają wynosić 2%.

Kluczowe jest również monitorowanie procesu rozpatrywania wniosków oraz analiza przyczyn opóźnień. Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich apeluje o dokładne badanie, dlaczego proces orzeczniczy trwa tak długo i jakie środki można podjąć, aby go usprawnić. Monitoring powinien obejmować również efektywność wykorzystania środków finansowych i zasobów ludzkich.

Problemy z przewlekłością procesów orzekania o poziomie potrzeby wsparcia są poważnym wyzwaniem dla systemu pomocy osobom z niepełnosprawnościami w Polsce. Szybka interwencja i wprowadzenie efektywnych rozwiązań są kluczowe, aby zapewnić, że osoby te będą mogły korzystać z należnych im świadczeń w sposób terminowy i sprawiedliwy. Konieczne jest zwiększenie zasobów, lepsza organizacja pracy zespołów orzeczniczych oraz stały monitoring procesu, aby zapobiec dalszym opóźnieniom.

Załączniki:

Wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich do Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.