Szanowni Klienci i Przyjaciele!

Zespół naszej kancelarii regeneruje siły i korzysta z przerwy wakacyjnej — mamy urlop.
 

Wrócimy do Państwa pełni energii 11 sierpnia 2025 roku. Prosimy o kontakt po tej dacie.

Zespół Lexago

Copyright 2023. Wszelkie prawa zastrzeżone. 

PRZECZYTAJ NAJNOWSZE

Opiekun faktyczny odgrywa kluczową rolę w życiu osoby z niepełnosprawnością. Czy jednak jego obecność podczas ustalania poziomu potrzeby wsparcia  jest gwarantowana prawem? Co zrobić, gdy komisja orzekająca próbuje wyprosić opiekuna z sali? Wyjaśniamy przepisy i standardy.

Z perspektywy prawnej rola opiekuna faktycznego (osoby sprawującej stałą opiekę, ale niebędącej przedstawicielem ustawowym) bywa niedoceniana. W postępowaniu o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia  opiekun nie jest stroną, chyba że posiada stosowne pełnomocnictwo. Jednak przepisy nie zabraniają jego obecności, a wręcz wskazują na konieczność korzystania z jego wiedzy.

Poniżej analizujemy praktykę działania Wojewódzkich Zespołów ds. Orzekania o Niepełnosprawności oraz wskazujemy argumenty prawne, które pozwalają bronić prawa do obecności osoby wspierającej podczas badania.

Praktyka komisji: wypraszanie i uciszanie opiekunów

Mimo jasnego celu procedury, jakim jest rzetelna ocena samodzielności osoby z niepełnosprawnością, w praktyce dochodzi do niepokojących sytuacji. Z doniesień osób wnioskujących o świadczenie wspierające wynika, że członkowie składów orzekających niekiedy wypraszają opiekunów, argumentując to koniecznością przeprowadzenia wywiadu „w cztery oczy".

Częstym argumentem komisji jest twierdzenie, że imienne wezwanie skierowane do osoby z niepełnosprawnością wyklucza obecność osób trzecich. Zdarzają się sytuacje, w których członek komisji nakazuje opiekunowi opuszczenie pomieszczania, zapewniając, że „komisja zaopiekuje się badanym” lub że „ocena ma dotyczyć trudności, z jakimi mierzy się osoba z niepełnosprawnością, a nie opiekun".

Ograniczanie roli opiekuna (tzw. uciszanie)

Nawet jeśli opiekun zostanie dopuszczony do udziału w czynnościach, jego rola bywa marginalizowana. Zdarza się, że komisje:

• zabraniają opiekunowi zabierania głosu,

• ignorują informacje o barierach w komunikacji osoby badanej,

• traktują odpowiedzi osoby z niepełnosprawnością jako jedyne wiarygodne, nawet jeśli wynikają one z niezrozumienia pytania lub stresu.
   

Takie podejście nie tylko narusza godność osób badanych, ale przede wszystkim prowadzi do zafałszowania wyniku oceny poziomu potrzeby wsparcia, a w konsekwencji – do przyznania niższego świadczenia lub odmowy jego przyznania. Problemy te zostały już dostrzeżone przez Rzecznika Praw Obywatelskich.

Co na to prawo? Argumenty za obecnością opiekuna

Jako praktycy stoimy na stanowisku, że wypraszanie opiekuna faktycznego jest działaniem bezpodstawnym. Oto kluczowe argumenty prawne, na które warto się powołać w sporze z komisją:
 

1. Rozporządzenie w sprawie ustalania poziomu potrzeby wsparcia

To najmocniejszy argument „twardego prawa". Przepisy wykonawcze wprost przewidują rolę opiekuna jako źródła informacji. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 23 listopada 2023 r. w spawie ustalania poziomu potrzeby wsparcia, § 6 ust. 6, w przypadku niemożności uzyskania informacji od osoby zainteresowanej, komisja może (i powinna) uzyskać je od opiekuna faktycznego. Co więcej, formularz oceny nakłada obowiązek odnotowania faktu korzystania z informacji od opiekuna. Skoro prawo przewiduje czerpanie wiedzy od opiekuna, to uniemożliwienie mu obecności podczas wywiadu jest nielogiczne i sprzeczne z celem regulacji.
 

2. Kwestionariusz samooceny (PPW-K)

Sam ustawodawca przewidział sytuację, w której osoba z niepełnosprawnością nie jest w stanie samodzielnie wypełnić dokumentów. Formularz PPW-K zakłada udział osób trzecich w jego wypełnianiu. Jest to dowód na to, że system prawny uznaje niesamodzielność wnioskodawcy i akceptuje wsparcie opiekuna na każdym etapie postępowania.

3. Analogia do praw pacjenta

Choć komisja orzekająca to procedura administracyjna, a nie lecznicza, warto stosować analogię do praw pacjenta. W systemie ochrony zdrowia prawo do obecności osoby bliskiej podczas udzielania świadczeń jest standardem (z wyjątkiem reżimu sanitarnego, np. operacji). Ocena funkcjonalna nie jest zabiegiem sterylnym – to wywiad i obserwacja, w których poczucie bezpieczeństwa badanego jest kluczowe dla rzetelności wyników.

4. Standardy praw człowieka (Konwencja ONZ)

Polska, ratyfikując Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych, zobowiązała się do poszanowania autonomii i niezależności tych osób. To osoba z niepełnosprawnością decyduje, kto ma jej towarzyszyć. Odmowa dopuszczenia zaufanej osoby wspierającej może być interpretowana jako naruszenie prawa do dostępności i odpowiedniego wsparcia w procedurach urzędowych.

Jak powinno wyglądać wzorcowe postępowanie?
 

Dobre praktyki, stosowane przez profesjonalne składy orzekające, wyglądają następująco:

• Akceptacja obecności — komisja od początku dopuszcza opiekuna do udziału w ocenie (o ile taka jest wola osoby z niepełnosprawnością).

• Współpraca — pytania kierowane są w pierwszej kolejności do osoby wnioskującej, ale w przypadku trudności w komunikacji, głos jest udzielany opiekunowi.

• Szacunek i empatia — wywiad prowadzony jest w atmosferze życzliwości, a nie „przesłuchania". Członkowie zespołu rozumieją, że wiedza opiekuna o codziennym funkcjonowaniu (np. częstotliwość napadów, zachowania trudne, realne możliwości samoobsługi) jest bezcenna dla trafności oceny punktowej.
   

Podsumowanie – wskazówki dla opiekunów

Jeśli wybierasz się na komisję ds. ustalenia poziomu potrzeby wsparcia jako opiekun:

• Masz prawo towarzyszyć podopiecznemu, jeśli wyraża on taką wolę.

• Powołaj się na § 6 ust. 6 rozporządzenia w sprawie ustalenia poziomu potrzeby wsparcia, jeśli komisja próbuje Cię wyprosić.

• Pamiętaj, że Twoja wiedza o codziennym funkcjonowaniu osoby z niepełnosprawnością jest materiałem dowodowym w sprawie.

• Wszelkie nieprawidłowości, w tym uniemożliwienie wypowiedzi, warto odnotować w protokole lub zgłosić jako zarzut w ewentualnym odwołaniu od decyzji.
   

Obecność osoby wspierającej to nie przywilej nadawany przez urzędnika, lecz standard gwarantujący podmiotowe traktowanie osoby z niepełnosprawnością!

Najważniejsze na koniec — nie oceniaj wyniku po przebiegu rozmowy.
 

Na zakończenie warto zwrócić uwagę na jedną, niezwykle istotną kwestię, którą obserwujemy w naszej codziennej praktyce: atmosfera panująca podczas oceny nie zawsze odzwierciedla jej wynik.

Wielokrotnie spotykaliśmy się z sytuacjami, w których komisja wydawała się niezwykle empatyczna, uśmiechnięta i „po ludzku” rozumiejąca problem, a mimo to finalna decyzja zawierała rażąco niską liczbę punktów. I odwrotnie – zdarza się, że urzędnicy zachowujący chłodny dystans, zadający pytania w sposób szorstki i biurokratyczny, ostatecznie rzetelnie wypełniali formularz, przyznając właściwą punktację.

Dlatego przestrzegamy przed wyciąganiem pochopnych wniosków tuż po zakończeniu oceny. Niezależnie od tego, czy spotkanie przebiegło w miłej, czy napiętej atmosferze, ostatecznie nie liczą się subiektywne wrażenia, lecz matematyka – czyli suma punktów widniejąca na decyzji.
 

Jeżeli otrzymana decyzja okaże się niesatysfakcjonująca, a liczba punktów zaniżona – pamiętaj, że to nie koniec drogi. Przysługuje Ci prawo do weryfikacji tej oceny. Jeśli czujesz, że stan faktyczny został oceniony błędnie, zdecydowanie należy się odwoływać.

Nasza kancelaria specjalizuje się w analizie takich spraw i skutecznie pomaga w walce o należne świadczenie.

Skontaktuj się z nami.